Geven is leven

Jolanda (54) kreeg een nier van haar collega Nynke (45) 

‘Het is nu bijna 5 jaar geleden dat ik mijn nier doneerde aan een collega. Ondanks dat het af en toe best zwaar is geweest, heb ik geen seconde spijt gehad. Met ons beiden gaat het prima.’

Het is dit berichtje waarmee voormalig officier van justitie Nynke Mook (45) contact opneemt met de Nierstichting en de NVN. ‘Want’, zo stelt ze, ‘als het gaat om het doneren van nieren, dan gaat de aandacht toch vooral uit naar familieleden, terwijl donaties van anderen minder gebruikelijk maar toch minstens zo interessant zijn. Ik hoop dat ons verhaal mensen aan het denken kan zetten: misschien geeft het iemand een laatste zetje bij het nemen van een besluit over al dan niet doneren.’

Met een NVN-redacteur wordt een afspraak gemaakt voor een beeldbelinterview. Op de dag van het interview stortregent het in Limburg, het huidige werkgebied van Nynke, waar zij tegenwoordig een bestuurlijke functie heeft. Met haar smartphone laat ze zien hoe de regen genadeloos neerklettert. Jolanda Brontsema (54), Nynkes oud-collega en tevens ontvanger van Nynkes nier, neemt ook deel aan het beeldbelgesprek, maar dan vanuit haar vakantieadres in Zeeland. 

Geen geschikte donor?

Het verhaal van Nynke en Jolanda begint zo’n zes jaar eerder. Beiden werken dan als officier van justitie in het noorden van ons land. De twee vrouwen kunnen als collega’s goed met elkaar overweg. Maar op een dag gebeurt er iets wat hen voorgoed aan elkaar zal binden.

Nynke: ‘Ik kwam Jolanda tegen op de gang. Ze was overstuur, want ze had namelijk net gehoord dat haar zus geen geschikte donor was. Haar moeder was wel geschikt, maar die had voor haar een te oude nier. En dan was er nog een neef die wilde doneren, maar die was met 19 jaar weer te jong. Ik liep met haar mee naar haar kantoor om er verder over te praten.

Jolanda vertelde me dat de kans groot was dat ze op zeer korte termijn zou moeten dialyseren. Ik had zoiets van: dan is dat toch een prima optie? Een denkfout, want ik had totaal niet scherp dat dialyseren een enorme impact heeft op je leven en lichamelijk heel belastend is. En dat Jolanda waarschijnlijk zou overlijden wanneer er geen donornier voor haar beschikbaar zou komen.

Zodra mij dit duidelijk werd, zei ik vanuit mijn gevoel: Ik heb twee gezonde nieren. Je mag er wel één van mij.’ 

Niet alleen voor jezelf leven

Jolanda kan zich dat moment nog levendig voor de geest halen: ‘Geweldig, Nynke! En je zegt nogal wat. Misschien moet je daar toch wat langer over nadenken en het er eerst thuis eens over hebben?’

Al met al duurt dit gesprekje tien minuten, waarbij Nynke gedecideerd vasthoudt aan haar besluit: ‘Ik geloof echt dat je niet alleen voor jezelf leeft. Je eigen ik, je eigen zijn hangt samen met je medemens. Je kunt maar heel zelden aan een ander gezondheid geven. Ik hoop dat als mijn kinderen dit nodig hebben, er ook iemand voor hen zal opstaan.

Mijn besluit om te doneren riep reacties op die ik soms lastig vond. Mensen vroegen me waarom ik geen nier voor mijn drie kinderen bewaar. Sommigen legden uit waarom zij er zelf niet voor zouden kiezen bij leven een nier af te staan, het was alsof zij dachten dat het nodig was een soort verantwoording hiervoor af te leggen.

Terwijl het niet aan mij is te oordelen. Je hebt het niet voor het kiezen hoe je in elkaar steekt en hoe je ergens over denkt. Dat is hoe ik in het leven wil staan en wat ik ook aan mijn kinderen wil meegeven.

Mijn man reageerde prachtig. Hij steunde mijn keuze. In onze gesprekken daarover liet hij de beslissing volledig bij mij. Het ging immers over mijn lijf en mijn overtuiging.’

Levensreddend besluit

‘Dat is nou typisch Nynke’, roept Jolanda. ‘Wat zij voor mij heeft gedaan is onbeschrijflijk. Voor mij is dit levensreddend geweest. Ik leef nu vijf jaar met Nynkes nier en kan weer van alles ondernemen. Ik heb energie en dat is belangrijk voor mijn werk, waarbij het belangrijk is goed na te denken, scherp te zijn en besluitvaardig te handelen.

Vóórdat de transplantatie werd uitgevoerd, merkte ik dat mijn hersenen dit niet meer konden bolwerken.’ Nu kan Jolanda weer helder denken. De dag, meteen na de trans-plantatie, was ze zelfs al aan de wandel. ‘Op de afdeling hè, dat dan weer wel’, grinnikt ze. ‘Ik heb de tijd genomen om te herstellen, om conditie op te bouwen met wandelen en fietsen.

Ik moest de boel toch even resetten, omdat er ineens een totaal ander perspectief was ontstaan. Je kunt ineens weer veel meer dan dat je gewend bent.’

Boze arts

Minder voorspoedig vergaat het Nynke bij wie tijdens de transplantatie een slagader wordt geraakt. ‘Die complicatie had niemand verwacht’, vertelt ze. ‘Tegen mij was gezegd dat de operatie een gevalletje appeltje-eitje was. En dan gebeurde er dit. Ik kreeg een reeks bloedtransfusies en pas na een dag of zeven kon ik weer wat eten en zag ik ook Jolanda weer.

Daarna ging ik heel snel aan het werk. Ook trok ik er regelmatig op uit met de mountainbike. En toen had ik
ineens een boze arts aan de lijn die me er fijntjes op wees dat mijn slagader nog maar net gehecht was en dat dit wel eens faliekant had kunnen misgaan.'

Willen en kunnen

Het duurt sowieso een hele poos voordat Nynke een nieuwe balans heeft gevonden: ‘Ik was het niet gewend om ziek te zijn en moest nu ineens leren omgaan met de klap die mijn lijf had gekregen. Daarvoor was ik al wel gezond bezig, tegelijkertijd werkte ik hard in combinatie met een druk gezin. Na de transplantatie realiseerde ik me dat ik nog veel harder moest trekken aan een gezondere leefstijl.

Ik let nu bewuster op mijn eet- en beweegpatroon en heb daar tot op de dag van vandaag profijt van. Het donatieproces heeft me als mens en als leidinggevende veel dichter bij mijn waarden gebracht. Ik heb nu meer begrip voor bijvoorbeeld werknemers die ziek zijn. Je ziet dat mensen van alles willen, maar dat hun lichaam dat even niet meer kan. Dat had ik voorheen persoonlijk nog niet ervaren. En ineens maakte ik zelf mee hoe het is om ziek te zijn.’

Werkgever verdient compliment

Nadat Nynke besloot haar collega een nier af te staan en de daad bij het woord voegde, gaf dat praktische problemen op het werk: opeens waren twee officieren van justitie tegelijkertijd uit de running. Toch werd dit gesteund en gefaciliteerd. ‘Dat had heel anders kunnen lopen’, beseft Nynke. ‘Ik weet nu uit ervaring hoe ingrijpend een donatie en een niertransplantatie zijn, vooral mentaal.

In zo’n turbulente periode is extra belangrijk hoe je werkgever zich opstelt. Ik hoop dat alle werkgevers zo ruimhartig meewerken als de onze heeft gedaan. Dit goede voorbeeld doet hopelijk goed volgen.’

Brug te ver

Wat opvalt, is de grote openheid waarmee Nynke haar verhaal uit de doeken doet. Ze verklaart waarom ze dat belangrijk vindt: ‘Jolanda is altijd open geweest over haar nierziekte, ook op het werk, waardoor je snapte wat haar leefwereld was. Het is juist die openheid geweest die me deed beseffen dat ik moest instappen, zodat Jolanda optimaal zou kunnen profiteren van de leeftijd en kwaliteit van mijn nieren.’

Jolanda: ‘Aan iemand vragen of hij of zij een nier wil doneren, dat is voor mij een brug te ver. Maar door er open over te zijn, kunnen mensen je begrijpen en je tot steun zijn. Dat kan heel groots zijn door een nier te doneren, maar het kan ook op andere manieren.’

Ongemakkelijke dankbaarheid?

Er is geen krul op Nynkes hoofd die spijt heeft van de nierdonatie: ‘Jolanda is een fijne collega, maar ze is vooral een fijn mens. Ik gunde Jolanda de wereld en de wereld Jolanda. Het enige waar ik wat angst voor had, is dat er vanuit dankbaarheid ongemakkelijke situaties zouden kunnen ontstaan. Maar dat is niet gebeurd.’

‘Nynke maakt het me erg gemakkelijk hoor’, vult Jolanda aan. ‘Toen ik niet zo lang na de operatie op vakantie ging naar Zuid-Afrika en aan Nynke vroeg wat ze daarvan vond, kreeg ik als antwoord dat ik vooral moest gaan leven. ‘Die nier is nu van jou.’

Tekst: Sharida Mohamedjoesoef / Foto's: Sander Koning