Andere cultuur, andere aanpak?

Mustafa Bulut is geestelijk verzorger in het ziekenhuis in Tilburg. Hij biedt patiënten met onder andere een islamitische achtergrond mentale steun, door met hen te praten en te bidden. Ook biedt hij hulp als zorgverleners en patiënten er door culturele verschillen samen niet uitkomen. Welke verschillen zijn dat zoal?

Mustafa begint met de kanttekening dat dé westerse patiënt niet bestaat en dat dé niet-westerse patiënt evenmin bestaat. Ieder mens is uniek. Toch signaleert Mustafa in zijn werk een aantal culturele patronen die in de zorg van belang kunnen zijn.

Te kaal

Zo zijn er duidelijke verschillen in communicatie. ‘In Nederland zijn we gewend aan een directe manier van communiceren’, aldus Mustafa. ‘We komen meteen ter zake als we ons verhaal doen bij de dokter.

Mensen met een islamitische achtergrond hebben over het algemeen meer tijd en ruimte nodig om hun verhaal te vertellen. Zij zijn gewend om veel achtergrondinformatie te geven en hun verhaal non-verbaal te ondersteunen met gebaren en gezichtsuitdrukkingen. Zij communiceren niet alleen met woorden, dat ervaren zij als te kaal. Voor een arts is dat soms wennen.’

Vraag achter de vraag

Zorgverleners kunnen bij Mustafa aankloppen voor advies over communicatie met hun niet-westerse patiënten. Er werd bijvoorbeeld een beroep op hem gedaan toen een zoon van een Marokkaanse patiënt de vraag bleef stellen wat de arts ging doen voor zijn vader, hoewel al duidelijk uitleg was gegeven over de medicijnen en de medische handelingen.

Achter de herhaaldelijke vragen zat een onderliggende vraag verscholen. Het enige wat de zoon wilde weten en vooral wilde voelen is dat zijn vader bij de arts in vertrouwde en goede handen is. De feitelijke informatie over het behandelplan bleek minder van belang dan gevoel en vertrouwen.

Reageren op slecht nieuws

Ik hoop op genezing dokter, ik hoop dat het goed gaat komen. Dit is volgens Mustafa de eerste reactie van veel patiënten uit islamitische landen, wanneer deze te horen krijgen dat hun nieren niet goed werken. ‘Sommige artsen en verpleegkundigen vinden deze reactie lastig in situaties waarin kans op genezing vrijwel nihil lijkt’, vertelt hij.

‘Maar voor veel patiënten is het een manier om met het slechte nieuws te kunnen omgaan. Zij willen vasthouden aan hoop op genezing. Gevolg is dat veel artsen lang inpraten op patiënten en hun families wanneer zij duidelijk willen maken dat er bijvoorbeeld kans is op overlijden. Mijn reactie? Het plannen van een tweede slechtnieuwsgesprek kan effectiever blijken dan één zo’n (te) lang gesprek.’

Geloof

‘In Nederland zijn we gewend dat artsen duidelijkheid geven over prognoses en dat zij patiënten met minimale overlevingskansen voorbereiden op een komend overlijden. Voor
bijvoorbeeld Turkse of Marokkaanse patiënten geldt dat God (‘Allah’ in het Arabisch) het moment van overlijden bepaalt.

Zij willen hoop houden op het beste scenario en leggen hun lot in alle vertrouwen in handen van hun god. Tegelijk willen veel artsen in Nederland graag transparant zijn en hun patiënt vertellen waar ze aan toe zijn. Dat is hun behoefte. Hen zou ik de volgende vraag willen voorleggen: waarom vind je het belangrijk om transparant te zijn als jouw patiënt dat niet altijd van jou verwacht?‘

Betrokken familie

‘De meeste Turkse en Marokkaanse families voelen zich sterk betrokken bij hun zieke familielid. Zij zien het als hun plicht om leed samen te dragen en met elkaar de pijn van de patiënt te verlichten.’ Als je dit weet, kun je meer begrip hebben voor de vele familieleden die je nogal eens met lekker eten om het bed van een patiënt uit een andere cultuur ziet staan.

‘Voor kinderen is een belangrijke drijfveer dat zij goed zorgen voor diegenen die voor hen hebben gezorgd’, vervolgt Mustafa. ‘Daarom zie je vaak dat zij aanwezig willen zijn bij de dialyse van hun vader of moeder. Soms is het zoeken naar hoeveel ruimte je in het ziekenhuis aan hun betrokkenheid kunt geven.’

Afbrokkelend vertrouwen

‘In de jaren ’70 ging mijn opa bij Philips werken en wilden Nederlanders graag dat er gastarbeiders naar Nederland kwamen. Tientallen jaren later is volgens het Sociaal Cultureel Planbureau een toenemende polarisatie ontstaan binnen onze multi-culturele samenleving. Op de een of ander manier schaadt dat bij veel mensen uit niet-westerse culturen hun vertrouwen in autoriteiten en zorgverleners. Dit werkt in de hand dat zij, wanneer zij gezondheidsproblemen hebben, niet tijdig de stap naar een huisarts zetten.’

Terugvallen op je ‘oer’

‘Als je ziek bent val je terug op je ‘oer’. Stel: je wordt als Nederlander opgenomen in een ziekenhuis in Suriname. Dan wil je graag weten waar je aan toe bent in plaats van alleen de geruststelling dat het wel goed komt. Je boft als je een begripvolle arts treft die jouw behoefte aan concrete informatie herkent en daarop aansluit.

Hetzelfde geldt voor niet-westerse (nier)patiënten die in een ziekenhuis in Nederland worden opgenomen. Je gunt hen het vertrouwen dat zij in goede handen zijn en de hoop dat het goed komt.’

Dit is Mustafa

Mustafa is geboren in Veghel. Hij heeft Turkse ouders en noemt zichzelf Nederlands-Turks of Turks-Nederlands. ‘Eigenlijk maakt de volgorde niet uit’, zegt hij. Mustafa groeide op met twee culturen, hij spreekt Arabisch en volgde de studie Islamitische Theologie, met het onderdeel ‘geestelijke verzorging’.

Op basis van deze achtergrond wordt hij regelmatig als geestelijk verzorger gevraagd voor de begeleiding van moslimpatiënten. Hoewel hij zich er niet op laat voorstaan, ontwikkelde hij zich tot specialist in de interculturele zorg oftewel de omgang met mensen uit andere culturen. Mustafa werkt in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg.

Arabisch online

Wist u dat… via een vertaalfunctie op www.nvn.nl teksten in het Arabisch zijn te lezen?

Op www.nieren.nl kan dit ook bij teksten onder de menuknoppen Bibliotheek, Advies en Recepten (dit werkt alleen via een laptop of pc). Klik op de knop ‘Translate’ en kies de taal waarin u wilt lezen.

Foto: Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis