Koffietijd?

Werd u recent ook opgeschrikt door het bericht dat koffie niet goed is voor mensen met erfelijke cystenieren? Diëtisten en nefrologen adviseren maar 1 kopje koffie per dag te gebruiken. Maar welke stoffen zitten er dan in koffie waardoor meer van het zwarte goud drinken niet mag? Het antwoord hierop en nog veel meer leest u in dit artikel.

Koffie bevat cafeine, dat weten de meeste mensen wel. Je kunt er een ‘oppepper’ van krijgen. Maar wat velen niet weten, is dat cafeine de aanmaak stimuleert van het stofje cAMP in het lichaam. Dit cAMP bevordert cystegroei. Overmatig gebruik van producten met cafeine, zoals koffie, is daarom af te raden. In theorie.

Deze kanttekening is wel van belang aangezien er in de patiëntengroep met cystenieren (ADPKD) tot nu toe onvoldoende onderzoek is gedaan naar de klinische effecten van een cafeïnebeperking. Hierdoor is een maximaal toegestane hoeveelheid cafeine nu niet met zekerheid vast te stellen.

Toch is mensen met cystenieren aan te raden de inname van hoge concentraties cafeine te vermijden en te streven naar een cafeine-inname van maximaal 200 mg per dag. Dit komt neer op 1 à 2 koppen koffie per dag.

Ook in pijnstillers

Cafeine zit niet alleen in koffie. Cafeine is vanwege de vaatverwijdende werking soms onderdeel van medicijnen, zoals pijnstillers en pillen tegen hoofdpijn. Cafeine zit van nature ook in koffiebonen, theebladen, cacaobonen, guaranabessen, colanoten en yerba maté, een thee-achtig drankje dat vooral in Zuid-Amerika wordt gedronken. Koffie, thee, cola, ijsthee, chocolade(-melk), energiedrankjes, energieshots bevatten allemaal cafeine.

Daarnaast zijn er tegenwoordig verschillende producten met extra cafeine op de markt, zoals kauwgom, snoep en zelfs water.

Koffievervangers

Het cafeïnegehalte van een kop koffie en thee hangt af van de soort, hoe sterk hij is en de grootte van de kop. Cafeïnevrije koffie, kruidenthee en cafeïnevrije cola zijn goede vervangers. Toch is een kopje cafeïnevrije koffie niet helemaal cafeïnevrij. Het bevat nog altijd 2 tot 4 milligram cafeine. Alleen in koffievervangers, zoals Bambu van A. Vogel, zit helemaal geen cafeine.

Vochtbehoefte

Mensen met ADPKD (cystenieren) plassen doorgaans meer dan gebruikelijk. Om uitdroging te voorkomen, moeten zij dus meer drinken. Er zijn bovendien aanwijzingen dat meer drinken de groei van cysten remt. Advies bij cystenieren is 3 tot 4 liter vocht per dag te drinken; zodat u ongeveer 3 liter per dag plast. Om perioden met relatieve uitdroging te voorkomen, is het belangrijk het vocht goed over de dag en nacht te verspreiden. Zet bijvoorbeeld een flesje water op uw nachtkastje.

Gebruik bij voorkeur:

• dranken zonder cafeine zoals zuivel (2 tot 4 glazen per dag, afhankelijk van leeftijd en geslacht)
• energiearme dranken om het ontstaan van overgewicht te voorkomen
• dranken zonder oxalaat vanwege het risico op nierstenen. Drink dus geen sap, gemaakt van rabarber, bieten en spinazie
• dranken zonder toegevoegd fosfaat vanwege preventie van hart- en vaatziekten, zeker als er al sprake is van een verminderde werking van de nieren

Vruchtensap is kaliumrijk en heeft daardoor een gunstig effect op de bloeddruk. Bovendien bevordert kalium de uitscheiding van citraat, waardoor het risico op niersteenvorming afneemt. Maar een te ruim gebruik van vruchtensap kan overgewicht en het slijten van het tandglazuur tot gevolg hebben.

Wel/geen nierfunctiestoornissen

Adviezen over gebruik van cafeine en drinkvocht gelden voor alle mensen met cystenieren, ook voor degenen die (nog) geen nierfunctiestoornissen hebben. Daarbij moeten zij letten op hun zoutgebruik. Maar ja, dit geldt voor iedereen.

Als er sprake is van een verminderde nierfunctie komen daar de adviezen bij die gelden bij chronische nierschade. Zo wordt 0,8 g eiwit per kg lichaamsgewicht geadviseerd als de nierfunctie 30% of minder bedraagt.

Bovenstaande informatie over vruchtensap komt ook in een ander licht te staan wanneer nieren niet goed functioneren. Een te ruim gebruik van vruchtensap kan bij patiënten met verminderde nierfunctie leiden tot een te hoog kaliumgehalte in het bloed (hyperkaliëmie).

Ondervoeding

ADPKD is een risicofactor voor ondervoeding. De nieren (en lever) kunnen soms sterk vergroot zijn en drukken dan tegen de maag waardoor patiënten een vol gevoel kunnen ervaren. Daarnaast kan de eetlust ook negatief worden beïnvloed door het gebruik van 3 tot 4 liter drinkvocht.

Nog meer drinken

Bij gebruik van specifieke medicatie om cystegroei te remmen, kan het noodzakelijk zijn nog meer te drinken dan die 3 tot 4 liter per dag.

Als je dan maar 1 kopje koffie per dag mag, moet je oppassen met dranken waar calorieën in zitten. En omdat het gebruik van zuivel omwille van het eiwit niet onbeperkt kan, is de keuze in dranken beperkt en zit er niets anders op dan veel water te drinken.

Aangezien mensen met cystenieren enorm gemotiveerd zijn en alles willen doen om dialyse te voorkomen of uit te stellen, lukt het hen vaak goed om het bij dat ene kopje te laten en daar dan uitgebreid van te genieten. Proost!

Artikel uit Wisselwerking april 2019
Tekst: Monique Hoogerwerf (diëtist Meander Medisch Centrum/St. Antonius Ziekenhuis)
Bron: Cystenieren addendum CNS dieetrichtlijn van de DNN/werkgroep richtlijnen