Helpen antioxidanten achteruitgang van de nieren tegen te gaan?

Over antioxidanten doen allerlei verhalen de ronde. Zo zouden ze helpen om de nieren te beschermen en ook achteruitgang van de nieren tegengaan. Klopt dit? En zijn er ook nadelen aan het gebruik van antioxidanten bij nierschade? Tijd voor een factcheck dus. Julia Colombijn en Robin Vernooij van het UMC Utrecht deden onderzoek naar de werking van antioxidanten bij nierpatiënten. We vroegen hen: Helpen antioxidanten bij nierschade?

Zij hielpen ons direct uit de droom: ‘helaas is het niet zo zwart-wit. Antioxidanten lijken wat effect te hebben op de nierfunctie. Maar dit werkt absoluut niet voor iedereen. Sterker nog: er zijn zelfs aanwijzingen dat antioxidanten de kans op hartfalen en infecties vergroten.’

Lees verder onder de video.

Wat doen antioxidanten?

Antioxidanten is een verzamelnaam voor bepaalde vitamines, mineralen en andere voedingsstoffen. Ze zitten bijvoorbeeld in groente, fruit, noten en kruiden. Antioxidanten neutraliseren vrije radicalen. Dat zijn agressieve stoffen die ontstaan door normale lichaamsprocessen, maar ook door roken of ongezonde voeding.

Als je te veel vrije radicalen in je lichaam hebt, treedt er oxidatieve stress op. Hierdoor kunnen cellen, weefsels en organen, zoals de nieren, beschadigd raken. Antioxidanten beschermen tegen oxidatieve stress en kunnen schade voorkomen.

Mensen met chronisch nierschade hebben door oxidatieve stress een verhoogd risico op vroegtijdige hart- en vaatziekten en overlijden. Julia Colombijn en Robin Vernooij onderzochten de voor- en nadelen van behandeling met antioxidanten bij patiënten met chronische nierschade. Ze richtten zich daarbij vooral op het effect van antioxidanten op sterfte, hart- en vaatziekten en nierfunctie.

Voordelen, maar ook risico's

‘We hebben literatuuronderzoek gedaan naar 95 studies en 49 verschillende behandelingen met antioxidanten. Daaruit is geen bewijs gevonden dat antioxidanten effect hebben op de belangrijkste uitkomstmaat, namelijk sterfte onder nierpatiënten.

Antioxidanten kunnen mogelijk wel de kans op bepaalde hart- en vaatziekten verminderen, denk aan beroertes en aandoeningen aan de kransslagaders. Hier staan echter wat nadelen tegenover: we zagen dat het risico op hartfalen en infecties juist groter was voor de patiënten die antioxidanten kregen.

Als het gaat om de nierfunctie, is er een kleine mogelijkheid dat antioxidanten het risico op nierfalen verminderen en de filtratiesnelheid (eGFR) enigszins verhogen. Op de kans op afstoting van de transplantatienier en eiwitverlies zagen we geen effect.’

Nader onderzoek naar veiligheid en effectiviteit

Kunnen we nu zeggen dat iedere nierpatiënt aan de antioxidanten moet? ‘Het antwoord is volmondig ‘Nee’. We weten nu nog te weinig over de veiligheid en effectiviteit van antioxidanten. Er lijken weliswaar enige positieve effecten te zijn (minder risico op hart- en vaataandoeningen en lichte verbetering van de nierfunctie). Die wegen echter niet op tegen de potentiële risico's, zoals een toename van hartfalen en infecties.

Om de effectiviteit en veiligheid van behandeling met antioxidanten bij chronische nierschade vast te kunnen stellen is meer onderzoek nodig, in het bijzonder bij dialysepatiënten en mensen die een niertransplantatie hebben gehad. Voorlopig kunnen we antioxidanten dus zeker niet aanbevelen voor het voorkomen van hart- en vaataandoeningen en verergering van nierschade bij volwassenen met chronische nierschade. De resultaten van dit eerste onderzoek zijn daarvoor helaas nog veel te onzeker.’