Heeft de dialysetechniek invloed op hoe koud je het hebt?

In het Amsterdam UMC wordt in kaart gebracht welke invloed verschillende dialysebehandelingen op je lichaam hebben. Naast allerhande metingen nemen de onderzoekers ook mee wat patiënten zelf hierover zeggen. De uitkomsten benadrukken hoe belangrijk het is dat zorgverleners in overleg met hun patiënten beslissingen nemen over passende zorg.

'Veel dialysepatiënten hebben het koud tijdens hun dialyses. Opvallend dat hier nooit uitgebreid onderzoek naar is gedaan' , zegt dialyseverpleegkundige Gertrude Wijngaarden. Nefroloog drs. Paul Rootjes vult aan: 'In de HOLLANT-studie hebben we, aan de hand van input van Gertrude en haar collega 's, onderzoek gedaan naar de lichamelijke effecten van dialyse. Daarbij inventariseerden we ook wat patiënten hier zelf over aangeven .' De onderzoekers namen de volgende vier dialysebehandelingen onder de loep:

• Hemodialyse (dialysevloeistof 36.5°C).
• Hemodialyse koud (dialysevloeistof 35.5°c ).
• Hemodiafiltratie met een laag convectie volume: een techniek die met extra vocht meer afvalstoffen uit het bloed verwijdert.
• Hemodiafiltratie met een hoog convectie volume: techniek met nog meer vocht dan bij punt 3 om nog mee r afvalstoffen te verwijderen.' 

Waarom is gekozen voor juist deze dialysetechnieken?

'Hemodialyse is de dialysevorm die het meest wordt toegepast. Verder bleek uit eerder onderzoek dat de bloeddruk stabieIer blijft en het beter is voor je hart en je hersenen, wanneer je tijdens dialyse een koude dialysevloeistof gebruikt. Ook is op basis van eerder onderzoek bekend gewor­ den dat patiënten die via hemodiafiltratie dialyseren , over het algemeen langer leven. Dit vonden we allemaal aanleiding om ons binnen dit onderzoek te richten op eerder genoemde vier dialysetechnieken .' 

Hoe hebben jullie dit onderzoek opgezet en uitgevoerd?

'Er gaapt vaak een kloof tussen wat wetenschappelijk wordt onderzocht en wat praktische problemen zijn waarmee dialyseverpleegkundigen en patiënten dagelijks te maken hebben . In onze studie hebben we daarom niet alleen naar lichamelijke effecten gekeken, maar ook naar de beleving van patiënten. Veertig dialysepatiënten uit diverse zorgcentra hebben gedialyseerd met alle vier de dialysetechnieken, in willekeurige volgorde . Tijdens en na iedere dialysebehandeling verrichtten we allerlei metingen. We namen bijvoorbeeld de bloeddruk op, maakten echo's van het hart en bestudeer­ den verschillende lichaamsfuncties . Ook stelden we via vragenlijsten vast hoe patiënten de dialyses zelf beleven.' 

En welke uitkomsten volgden er?  

‘De koude dialysevloeistof had geen invloed op de lichaamstemperatuur tijdens dialyses. Bij de andere drie technieken daarentegen steeg de lichaamstemperatuur ongeveer 0.4 graden Celsius, dat is best veel. We vroegen patiënten wat hun temperatuurgevoel was: erg warm, warm, neutraal, koel of koud? Hun antwoorden weken af van de uitkomsten van onze metingen: veel patiënten blijken het koud te hebben bij alle dialysetechnieken en het meest koud hebben ze het bij gebruik van de koude dialysevloeistof.’   

Waarom hebben zoveel mensen het koud tijdens dialyse, terwijl je dat niet terugziet in de metingen van hun lichaamstemperatuur?  

‘Er is een verschil tussen wat mensen voelen en wat je objectief meet. Het lijkt erop dat het gevoel voor temperatuur bij dialysepatiënten verstoord is. Mogelijk komt dat door de zenuwbeschadiging (neuropathie) die een aantal van hen als gevolg van nierfalen en de dialyses oplopen. Hierdoor functioneren zenuwen in bijvoorbeeld hun benen, handen, armen en voeten niet meer naar behoren. Maar er kunnen ook andere oorzaken voor het verstoorde temperatuurgevoel zijn. Hoe dit precies zit, moet nader worden onderzocht.’   

Waren de effecten van de dialysetechnieken bij alle patiënten hetzelfde? Of kan een bepaalde techniek wel geschikt zijn voor de ene patiënt, maar niet voor de andere?

‘Als we kijken naar de objectieve metingen, dan blijkt dat twee dialysevormen, koude dialyse en hemodiafiltratie, beter zijn voor het lichaam: beide technieken hebben minder bloeddrukdalingen tijdens de dialyses tot gevolg. Als je kijkt naar wat de patiënten hierover aangeven, dan is die eenduidigheid er niet. Verder was er in onze studie een aantal mensen dat zich beduidend beter voelde bij een van de vier technieken. Deze patiënten hebben de behandeling waar zij zich het best bij voelden, na afloop van het onderzoek voortgezet. Bij het kiezen uit mogelijke dialysebehandelingen is het dus belangrijk ook met een patiënt in gesprek te gaan over zijn of haar wensen en ervaringen. Je kunt je afvragen of je alleen op objectieve metingen moet afgaan. Afwegingen over wat de beste behandelvorm is moeten zorgverleners samen met hun patiënten maken.’   

Even voorstellen

Geertrude Wijngaarden werkt als dialyseverpleegkundige en verpleegkundig consulent. Daarnaast studeert ze Gezondheidspsychologie. Ze interviewde, voordat de HOLLANT-studie begon, tien nierpatiënten en vijfentwintig dialyseverpleegkundigen om te vragen waar patiënten nou echt last van hebben tijdens dialyse. Vermoeidheid, het koud hebben en spierkrampen werden het meest genoemd. Daarna werd dat meegenomen in de onderzoeksvragen van de studie.  

Paul Rootjes is internist-nefroloog van het Amsterdam UMC. Ook is hij werkzaam binnen de Noordwest Ziekenhuisgroep in Alkmaar . Sinds eind 2017 werkt hij voor zijn promotie­onderzoek aan de HOLLANT-studie. 'De mogelijkheid om samen met verpleegkundigen te kijken naar wat echt belangrijk is voor een patiënt , heeftt het werken aan dit onderzoek voor mij enorm verrijkt. 

Tekst: Marjet Oppelaar (onderzoeker Amsterdam UMC)